అనగనగా ఒకానొకప్పుడు, విశాలమైన పొలాలకు, దట్టమైన అడవులకు నడుమ, పచ్చని ప్రకృతి ఒడిలో ‘హరితగిరి’ అనే అందమైన పల్లెటూరు ఉండేది. ఆ పల్లెకు ఆనుకొని ఉన్న పొడవైన కొండలు, వాటిని చుట్టుముట్టిన నిండు పచ్చదనం ఆ ఊరికి ఆ పేరును సార్థకం చేశాయి. హరితగిరి ప్రజలు సాధారణంగా ప్రశాంతమైన జీవితాన్ని గడిపేవారు. వారి నిత్యకృత్యాలు పొలం పనులు, పశువులను మేపడం, అడవి నుండి కట్టెలు సేకరించడం, కాయగూరలు పండించుకోవడం వంటివి. ఆ ఊరిలో ఉష అనే వృద్ధురాలు నివసించేది. ఆమె వయసు ఎనభైకి పైనే ఉంటుంది. ఆమె శరీరం సన్నగా, బలహీనంగా ఉన్నా, ఆమె కళ్ళు ఎప్పుడూ కాంతితో వెలిగిపోతుండేవి. ఆ కళ్ళల్లో జీవితానుభవం, ఎన్నెన్నో కథలు, అపారమైన జ్ఞానం ప్రతిబింబించేవి.
ఉషకు సొంత కుటుంబం అంటూ ఎవరూ లేరు. ఆమె చిన్నతనంలోనే తల్లిదండ్రులను కోల్పోయింది. ఊరి ప్రజలే ఆమెకు కుటుంబం అయ్యారు. ఆమె ఇల్లు ఒక చిన్న గుడిసె. అది ఊరి చివర ఒక మామిడి చెట్టు కింద ఉండేది. ఆ మామిడి చెట్టు కింద నుండి ఆ ఊరి పొలాలన్నీ స్పష్టంగా కనబడేవి. ఉషకు పెద్దగా ఆస్తులు లేవు, కానీ ఆమెకు ప్రజల మనసుల్లో ఒక విశేషమైన స్థానం ఉంది. ఎందుకంటే ఆమె ఎంతో తెలివైనది. ఏ సమస్యనైనా పరిష్కరించగల సూక్ష్మ బుద్ధి ఆమెది. అందుకే, ఆమెను అంతా ‘తెలివైన ముసలమ్మ’ అని పిలిచేవారు. ఏ చిన్న సమస్య వచ్చినా, కుటుంబ కలహాలు వచ్చినా, పల్లె ప్రజలు వెంటనే ఉష దగ్గరికి పరిగెత్తుకు వచ్చేవారు. ఆమె చెప్పిన పరిష్కారాలు ఎప్పుడూ సరళంగా, ఆచరణీయంగా ఉండి, అందరికీ ఆమోదయోగ్యంగా ఉండేవి.
ఒక సంవత్సరం, హరితగిరి గ్రామాన్ని ఒక పెద్ద కరువు చుట్టుముట్టింది. గతంలో ఎప్పుడూ చూడని రీతిలో వర్షాలు తగ్గిపోయాయి. భూమి నెర్రెలు బారింది. బావులు, చెరువులు ఎండిపోయాయి. పచ్చగా కళకళలాడే పొలాలు బీడు భూములుగా మారాయి. పంటలు ఎండిపోయాయి, పశువులకు మేత దొరకడం కష్టమైంది. ఊరి ప్రజలు ఆకలితో, దాహంతో అలమటించారు. వారి కళ్ళల్లో ఆశ కోల్పోయి, భయం తాండవించింది.
ఊరి పెద్దలు, సర్పంచ్ సూర్యారావుతో సహా, అనేక చర్చలు జరిపారు. కానీ వారికి ఎటువంటి పరిష్కారం దొరకలేదు. ఆందోళనతో, నిరాశతో వారు ఉష దగ్గరకు వెళ్లాలని నిర్ణయించుకున్నారు. సూర్యారావు, ఊరి పెద్దలతో కలిసి ఉష గుడిసెకు చేరుకున్నాడు.
"అమ్మా ఉషమ్మా, మాకు దారి కనిపించడం లేదు. కరువు మా ఊరిని కబళిస్తోంది. పంటలు లేవు, నీళ్ళు లేవు. పశువులు చనిపోతున్నాయి. ప్రజలు ఆకలితో అలమటిస్తున్నారు. దయచేసి మమ్మల్ని కాపాడండి," అని సూర్యారావు దీనంగా వేడుకున్నాడు.
ఉష, వారి మాటలను శ్రద్ధగా విని, తన వృద్ధ కళ్ళతో వారి ముఖాల్లోని ఆందోళనను గమనించింది. కొంతసేపు ఆలోచించి, ఆమె నిశ్శబ్దంగా ఒక చిరునవ్వు నవ్వింది. "సూర్యారావు, మీరు అంత ఆందోళన చెందాల్సిన పని లేదు. ప్రతి సమస్యకు ఒక పరిష్కారం ఉంటుంది. ఈ కరువు కూడా శాశ్వతం కాదు," అని నెమ్మదిగా చెప్పింది.
"కానీ అమ్మా, ఇప్పుడు ఏం చేయాలి? మాకు ఏమీ తోచడం లేదు," అన్నాడు ఒక ఊరి పెద్ద.
"విషయం చాలా స్పష్టంగా ఉంది. మన ఊరిలో నీరు లేదు. కాబట్టి మనం నీరు దొరికే చోటును కనుగొనాలి," అని ఉష చెప్పింది.
"కానీ ఎక్కడ అమ్మా? బావులన్నీ ఎండిపోయాయి. చెరువులు ఖాళీగా ఉన్నాయి," అని మరొకరు అడిగారు.
"మన ఊరి పొలిమేరలో ఉన్న ఆ గుట్ట గుర్తుందిగా? దాని వెనకాల అడవిలో ఒక పాత బావి ఉందని మా తాతయ్య చెప్పేవారు. అది అప్పట్లో చాలా పెద్ద బావి. ఎప్పుడూ నిండుగా ఉండేదట. మనం ఆ బావిని తిరిగి త్రవ్వి, దాన్ని బాగుచేయాలి," అని ఉష సూచించింది.
ఆ గుట్ట, దాని వెనకాల ఉన్న అడవి చాలా దట్టంగా ఉండేవి. అక్కడికి వెళ్ళడానికి చాలా మంది భయపడేవారు. పులులు, ఎలుగుబంట్లు వంటి అడవి జంతువులు ఉంటాయని భయం. పైగా ఆ బావి గురించి తరతరాలుగా మర్చిపోయారు. ఎవరికీ దాని గురించి సరిగ్గా తెలియదు.
"అమ్మా, ఆ అడవి చాలా ప్రమాదకరమైనది. పైగా, ఆ బావి నిజంగా ఉందో లేదో మనకు తెలియదు కదా," అని సూర్యారావు సంశయించాడు.
"భయం మనల్ని ముందుకు వెళ్లనివ్వదు సూర్యారావు. భయాన్ని పక్కన పెట్టి మనం ధైర్యంగా అడుగు వేయాలి. కష్టపడితే ఫలితం దక్కుతుంది. నాకు నమ్మకం ఉంది, అక్కడ బావి ఉంది. అది తప్పకుండా మన దాహాన్ని తీరుస్తుంది," అని ఉష బలంగా చెప్పింది.
ఉష మాటలు వారికి ధైర్యాన్ని ఇచ్చాయి. ఆమె చెప్పినట్టుగానే, మరుసటి రోజు ఉదయం, ఊరి యువకులు, కొంతమంది పెద్దలు, ధైర్యంగా ఆ అడవిలోకి బయలుదేరారు. ఉష వారికి బావి ఉండే ప్రదేశాన్ని సుమారుగా వివరించింది. కొన్ని గంటల పాటు అడవిలో వెతికిన తరువాత, వారు దట్టమైన పొదలు, చెట్ల మధ్య ఒక పాత రాతి నిర్మాణాన్ని కనుగొన్నారు. అది బావి ఆనవాళ్ళే అని వారికి అర్థమైంది. అది పూర్తిగా చెత్తతో, మట్టితో నిండిపోయి ఉంది.
ఊరి ప్రజలు కొన్ని రోజులు అవిశ్రాంతంగా శ్రమించారు. పారలతో, పలుగులతో, చేతులతో మట్టిని, రాళ్ళను తవ్వారు. ప్రతి ఒక్కరూ తమ వంతు సహాయం చేశారు. పెద్దలు వారికి ఆహారం, నీరు అందించారు. పిల్లలు కూడా చిన్న చిన్న రాళ్ళను, చెత్తను దూరంగా పడేశారు. ఉష కూడా తన వంతుగా అక్కడికి వచ్చి, పక్కనే కూర్చొని వారికి ధైర్యం చెప్పింది, వారిని ప్రోత్సహించింది. ఆమె మాటలు వారికి మరింత ఉత్సాహాన్ని ఇచ్చాయి.
వారం రోజుల నిరంతర శ్రమ తర్వాత, వారు బావి అడుగు భాగానికి చేరుకున్నారు. ఆశ్చర్యకరంగా, బావి అడుగున స్వచ్ఛమైన నీటి ఊట కనిపించింది! మెల్లగా, బావిలో నీటి మట్టం పెరగడం మొదలైంది. ఊరి ప్రజల ఆనందానికి అవధులు లేవు. వారి కళ్ళల్లో ఆశ చిగురించింది.
బావి నుండి నీటిని వెలికితీయడానికి, ఊరి ప్రజలు ఒక పెద్ద బావి చక్రం, బకెట్లను ఏర్పాటు చేశారు. మొదటిసారి నీటిని బావి నుండి తోడినప్పుడు, అది స్వచ్ఛంగా, చల్లగా ఉంది. గ్రామస్తులు ఆ నీటిని తాగి, తమ దాహాన్ని తీర్చుకున్నారు. వారికి కొత్త జీవితం లభించినంత ఆనందంగా అనిపించింది.
నీటి సమస్య తీరిన తర్వాత, ఉష మరో సలహా ఇచ్చింది. "మనం కేవలం ఈ నీటితో సరిపెట్టుకుంటే సరిపోదు. భవిష్యత్తులో ఇలాంటి పరిస్థితులు రాకుండా ఉండాలంటే, మనం నీటిని జాగ్రత్తగా ఉపయోగించాలి. పొదుపుగా వాడుకోవాలి. చిన్న చెరువులను త్రవ్వాలి, వర్షపు నీటిని సేకరించాలి. చెట్లను నాటాలి. అప్పుడే మన భూమి తిరిగి సస్యశ్యామలం అవుతుంది," అని చెప్పింది.
ఉష మాటలు విని, గ్రామ ప్రజలు ఆమె చెప్పినట్లే చేశారు. కొత్త చెరువులను త్రవ్వారు. ప్రతి ఇంటిలో వర్షపు నీటిని సేకరించే పద్ధతులను అమలు చేశారు. పెద్ద ఎత్తున చెట్లను నాటారు. ఏడాది తిరిగే సరికి, వర్షాలు కూడా బాగా కురిశాయి. కొత్తగా తవ్విన చెరువులు నిండిపోయాయి. భూమి తిరిగి సస్యశ్యామలమైంది. పచ్చని పొలాలు, నిండుగా పారే కాలువలతో హరితగిరి గ్రామం తిరిగి కళకళలాడింది.
కరువు నుండి బయటపడిన తరువాత, హరితగిరి ప్రజలు ఉషకు మరింత గౌరవం ఇవ్వడం మొదలుపెట్టారు. ఆమెను కేవలం ‘తెలివైన ముసలమ్మ’ అని మాత్రమే కాకుండా, ‘రక్షకురాలు’ అని కూడా పిలవసాగారు. ఆమెకు ఒక చిన్న ఇంటిని కట్టి, ఆమెకు అవసరమైన అన్ని సౌకర్యాలను కల్పించారు.
కొంతకాలం తర్వాత, ఉషకు మరొక పెద్ద సమస్యను పరిష్కరించాల్సిన పరిస్థితి వచ్చింది. హరితగిరి పక్కనే ఉన్న ‘శూరపురం’ అనే గ్రామానికి, హరితగిరికి మధ్య సరిహద్దు వివాదం తలెత్తింది. శూరపురం ప్రజలు తమ పొలాల సరిహద్దులు హరితగిరి పొలాల్లోకి విస్తరించాయని, హరితగిరి ప్రజలు తమ భూమిని ఆక్రమిస్తున్నారని వాదించారు. ఈ వివాదం కొన్ని నెలలుగా కొనసాగుతోంది. రెండు గ్రామాల మధ్య ఉద్రిక్తతలు పెరిగాయి. కొట్లాటలు, గొడవలు నిత్యకృత్యమయ్యాయి. పెద్దలు పరిష్కరించడానికి ప్రయత్నించినా, ఎటువంటి ఫలితం లేకుండా పోయింది.
చివరికి, రెండు గ్రామాల పెద్దలు ఉష దగ్గరకు వచ్చారు. "అమ్మా, ఈ సరిహద్దు గొడవ మా ప్రాణాలు తీస్తోంది. ఎప్పుడు ఏం జరుగుతుందో తెలియడం లేదు. దయచేసి మీరు ఈ సమస్యను పరిష్కరించాలి," అని శూరపురం సర్పంచ్ శౌర్యకుమార్, హరితగిరి సర్పంచ్ సూర్యారావు ఇద్దరూ ఉషను వేడుకున్నారు.
ఉష రెండు వైపులా కథలను శ్రద్ధగా వింది. కొంతసేపు ఆలోచించి, ఆమె ఒక విచిత్రమైన పరిష్కారాన్ని సూచించింది. "రేపు ఉదయం సూర్యోదయం కాకముందే, శూరపురం నుండి ఒక యువకుడు, హరితగిరి నుండి ఒక యువకుడు సరిహద్దుగా వారు భావించిన ప్రాంతం నుండి ఒకేసారి నడవడం మొదలుపెట్టాలి. వారి చేతుల్లో ఒక కర్ర ఉండాలి. వారు ఎక్కడి వరకు నడవగలరో, అక్కడి వరకే వారి భూమి. వారు నడిచిన ప్రాంతం ఆధారంగా సరిహద్దును నిర్ణయిద్దాం. కానీ ఒక షరతు: వారు నడిచేటప్పుడు వెనక్కి తిరిగి చూడకూడదు. వెనక్కి తిరిగి చూస్తే, వారి ప్రయాణం ఆగిపోయినట్టే," అని చెప్పింది.
రెండు గ్రామాల ప్రజలు ఉష సలహాను ఆశ్చర్యంగా విన్నారు. ఇది వింతగా అనిపించినా, వారికి వేరే మార్గం లేదు. ఉష తెలివితేటలపై వారికి నమ్మకం ఉంది.
మరుసటి రోజు ఉదయం, సూర్యోదయం కాకముందే, శూరపురం నుండి బలంగా, ఆవేశంగా కనిపించే రాము, హరితగిరి నుండి తెలివైన, నెమ్మదైన నాని బయలుదేరారు. ఇద్దరూ తమ తమ భూములను వీలైనంత ఎక్కువగా పొందాలనే ఆశతో వేగంగా నడవడం ప్రారంభించారు.
రాము, తన భూమిని వీలైనంత ఎక్కువగా పొందాలని ఆశపడి, చాలా వేగంగా, ఆపకుండా నడిచాడు. అతడు అలసిపోయినా, ఆగకుండా ముందుకు సాగాడు. అతడు ఆత్రుతగా వెనక్కి తిరిగి చూడకుండా ముందుకు సాగాడు. చివరికి, అతడు అలసి, ఆయాసంతో ఒకచోట కూలిపోయాడు. అప్పుడు మాత్రమే అతడు వెనక్కి తిరిగి చూశాడు.
నాని మాత్రం, తెలివిగా, తన శక్తిని అంచనా వేసుకుని నడిచాడు. అతడు చాలా వేగంగా నడవలేదు. అతడు అప్పుడప్పుడు ఆగి విశ్రాంతి తీసుకున్నాడు, నీరు తాగాడు. అతడు తన చుట్టూ ఉన్న ప్రకృతిని చూస్తూ, తన ప్రయాణాన్ని ఆస్వాదించాడు. అతడు వెనక్కి తిరిగి చూసే అవసరం రాలేదు. అతడు తన ప్రయాణాన్ని తన శక్తి మేరకు కొనసాగించాడు. చివరికి, అతడు ఒక చెట్టు కింద అలసిపోయి కూర్చున్నాడు.
ఉష రెండు వైపులా ఉన్న ప్రజలతో కలిసి, వారు నడిచిన దూరాన్ని కొలిపించింది. ఆశ్చర్యకరంగా, నాని నడిచిన దూరం రాము నడిచిన దూరం కన్నా చాలా తక్కువ. రాము ఆత్రుతతో ఎక్కువ దూరం నడిచినా, అలసిపోయి వెనక్కి చూడటం వల్ల అతడి ప్రయాణం తక్కువ దూరం వద్దే ముగిసింది. నాని నెమ్మదిగా, జాగ్రత్తగా నడిచి, చివరి వరకు వెనక్కి చూడకుండా తన శక్తి మేరకు నడిచాడు.
ఉష చిరునవ్వు నవ్వింది. "చూడండి, రాము చాలా దూరం నడిచినా, అతడు అలసిపోయి వెనక్కి తిరిగి చూశాడు. అందుకే అతడి సరిహద్దు అక్కడే ముగిసింది. నాని నెమ్మదిగా నడిచినా, అతడు చివరి వరకు వెనక్కి తిరిగి చూడకుండా తన ప్రయాణాన్ని కొనసాగించాడు. కాబట్టి, నాని ఆగిపోయిన చోటు వరకు హరితగిరి సరిహద్దు, రాము ఆగిపోయిన చోటు వరకు శూరపురం సరిహద్దు. దీని అర్థం, మీరు ఎంత దూరం నడిచారన్నది కాదు, ఎంత తెలివిగా, ఎంత సంయమనంతో నడిచారన్నది ముఖ్యం. అత్యాశ ఎప్పుడూ మంచిది కాదు," అని చెప్పింది.
రెండు గ్రామాల ప్రజలు ఉష మాటలకు ఆశ్చర్యపోయారు. ఆమె ఎంత తెలివిగా ఈ సమస్యను పరిష్కరించిందో వారికి అర్థమైంది. అతిగా ఆశపడటం వల్ల లాభం లేదని, ఉన్నదానితో సంతృప్తి పడటం, తెలివిగా వ్యవహరించడం ముఖ్యమని వారు గ్రహించారు. వారు ఉష నిర్ణయానికి కట్టుబడి, కొత్త సరిహద్దులను అంగీకరించారు. రెండు గ్రామాల మధ్య స్నేహం తిరిగి చిగురించింది.
ఉష, తన జీవితాంతం హరితగిరి ప్రజలకు ఒక మార్గదర్శిగా నిలిచింది. ఆమె జ్ఞానం, తెలివితేటలు, దయ ఆమెను ఆ ప్రాంతంలో ఒక దివ్యశక్తిగా మార్చాయి. ఆమె కేవలం సమస్యలను పరిష్కరించడమే కాకుండా, ప్రజల మనసుల్లో మానవత్వం, సహనం, తెలివి అనే విత్తనాలను నాటింది. తరతరాలుగా, హరితగిరి గ్రామ ప్రజలు ఉష తెలివిని, ఆమె చెప్పిన కథలను గుర్తుచేసుకుంటూ, ఆమెను ఒక ప్రేరణగా భావించారు. ఆమె జీవించినంత కాలం, ఆ ఊరు సుఖ సంతోషాలతో, శాంతితో వర్ధిల్లింది. ఆమె మరణించిన తర్వాత కూడా, ఆమె జ్ఞాపకాలు, ఆమె బోధనలు ఆ గ్రామ ప్రజలకు దారి చూపాయి. ఆమె ఒక పల్లెటూరి ముసలమ్మ కావచ్చు, కానీ ఆమె జ్ఞానం రాజుల కన్నా గొప్పది, ఆమె ప్రభావం సముద్రం కన్నా విశాలమైనది. ఆమె నిజంగానే ‘తెలివైన ముసలమ్మ’!
