దక్షిణ దేశంలో, ఎన్నో నదులు, పచ్చని పొలాలతో నిండిన సుందరమైన ధర్మపురి అనే నగరం ఉండేది. ఆ నగరంలో రామచంద్రుడు అనే ఒక ప్రసిద్ధ వర్తకుడు నివసించేవాడు. రామచంద్రుడు కేవలం ధనవంతుడు మాత్రమే కాదు, అత్యంత నిజాయితీపరుడు, వివేకవంతుడు కూడా. ఆయన వ్యాపారం అంతా వజ్రాలు, ముత్యాలు, రత్నాల చుట్టూ తిరుగుతుంది. ఆయనకు రత్నాల నిజమైన విలువను అంచనా వేయడంలో అసాధారణమైన జ్ఞానం ఉండేది. ఏ రత్నమైనా, అది బయటికి ఎంత అందంగా కనపడినా, లోపల ఉన్న నిజమైన విలువను ఆయన క్షణాల్లో పసిగట్టేసేవాడు.
రామచంద్రుడికి వయసు పెరుగుతున్న కొద్దీ, తన వ్యాపారాన్ని, తన జ్ఞానాన్ని ముందుకు తీసుకువెళ్లడానికి ఒక వారసుడు కావాలని అనుకున్నాడు. చాలామంది యువకులు ఆయన శిష్యులుగా చేరడానికి వచ్చేవారు, కానీ వారిలో ఎవరూ రామచంద్రుడికి సంతృప్తినివ్వలేకపోయారు. వారందరూ కేవలం ధనం సంపాదించడంపైనే దృష్టి పెట్టేవారు కానీ, రత్నాల నిజమైన కళను, విలువను అర్థం చేసుకోవడానికి ఆసక్తి చూపేవారు కాదు.
ఒకరోజు, వివేక్ అనే ఒక యువకుడు రామచంద్రుడి దగ్గరకు వచ్చాడు. వివేక్ చూడటానికి చాలా అందంగా ఉండేవాడు, అతని మాటతీరు చాలా మర్యాదపూర్వకంగా, వినయంగా ఉండేది. అతను రామచంద్రుడిని ఎంతగానో పొగిడాడు, "ఓ మహానుభావా! మీ కీర్తి నలుదిశలా వ్యాపించింది. రత్నాల వ్యాపారంలో మీకు సాటి ఎవరూ లేరు. మీ పాదాల చెంత శిష్యుడిగా చేరి, ఈ అద్భుతమైన జ్ఞానాన్ని పొందాలని ఆశపడుతున్నాను. నా జీవితాన్ని మీకు సేవ చేయడానికి అంకితం చేస్తాను," అన్నాడు.
వివేక్ మాటలకు రామచంద్రుడు కాసేపు మెచ్చుకున్నా, అతని కళ్ళల్లో ఏదో ఒక స్వార్థాన్ని గమనించాడు. అయినప్పటికీ, రామచంద్రుడు వివేక్‌కు ఒక అవకాశం ఇవ్వాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. వివేక్ శ్రద్ధగా నేర్చుకుంటున్నట్లు నటించాడు. ఉదయాన్నే రామచంద్రుడి ఇంటికి వచ్చి, పూజలు చేసి, పాదాలకు నమస్కరించి, "గురుదేవా! మీ సేవలో ఈ జీవితం ధన్యమవుతుంది," అంటూ ముఖస్తుతి చేసేవాడు. రామచంద్రుడు చెప్పిన ప్రతి పనిని తూచా తప్పకుండా చేస్తున్నట్లు కనిపించేవాడు. ఇతర శిష్యుల కంటే తాను ఎంత నమ్మకస్తుడో, ఎంత తెలివైనవాడో చూపించుకోవడానికి ప్రయత్నించేవాడు.
కొన్ని నెలలు గడిచాయి. వివేక్ ఎంతగానో రామచంద్రుడిని ఆకట్టుకున్నాడని అందరూ అనుకున్నారు. రామచంద్రుడి వ్యాపార భాగస్వాములు సైతం వివేక్‌ని పొగిడారు. "రామచంద్రగారూ, మీ శిష్యుల్లో వివేక్ చాలా తెలివైనవాడు. నిజంగా మీకు తగిన వారసుడు దొరికారు," అని అనేవారు.
ఒకరోజు, రామచంద్రుడు వివేక్‌ని పరీక్షించాలని నిర్ణయించుకున్నాడు. ఆయన తన దగ్గర ఉన్న ఒక పెద్ద, ప్రకాశవంతమైన వజ్రాన్ని తీసి, "వివేక్, ఈ వజ్రాన్ని చూడు. ఇది చాలా అద్భుతంగా కనిపిస్తోంది కదా? దీని విలువ ఎంత ఉంటుందని నీవు అనుకుంటున్నావు?" అని అడిగాడు.
వివేక్ వజ్రాన్ని తీసుకోగానే, దాని మెరుపుకు కళ్లు చెదిరిపోయాయి. దాని అందాన్ని చూసి మురిసిపోయాడు. "గురుదేవా! ఇది అద్భుతమైన వజ్రం! దీనికి సాటి లేదు. దీని విలువ కనీసం లక్ష బంగారు నాణేలు ఉంటుంది!" అని ఉత్సాహంగా అన్నాడు. అతని కళ్ళల్లో ఆశ స్పష్టంగా కనిపించింది.
రామచంద్రుడు నవ్వి, "నువ్వు దాని విలువను సరిగా అంచనా వేయలేకపోయావు," అన్నాడు.
తరువాత రామచంద్రుడు ఒక చిన్న, మట్టితో కప్పబడిన, సాధారణంగా కనిపించే రాయిని వివేక్‌కు ఇచ్చాడు. "ఇప్పుడు దీన్ని చూడు. దీని విలువ ఎంత?" అని అడిగాడు.
వివేక్ ఆ రాయిని చూసి ముఖం చిట్లించాడు. అది అపారమైన విలువైన వజ్రమని అతనికి తెలియదు. అది కేవలం ఒక సాధారణ రాయి అనుకున్నాడు. "గురుదేవా, ఇది కేవలం ఒక రాయి. దీనికి ఏ విలువ లేదు. మహా అయితే ఒక వెండి నాణెం వస్తుందేమో," అని తక్కువ చేసి మాట్లాడాడు.
రామచంద్రుడు చిరునవ్వు నవ్వి, "వివేక్, ఈ మొదటి వజ్రం కేవలం ఒక గ్లాసు ముక్క. అది అద్భుతంగా మెరుస్తున్నప్పటికీ, దానికి ఏ విలువ లేదు. కానీ ఈ చిన్న, మట్టి రాయిని చూశావు కదా? ఇది అత్యంత అరుదైన, నిజమైన వజ్రం. దీని విలువ పది లక్షల బంగారు నాణేల కంటే ఎక్కువే!" అని చెప్పాడు.
వివేక్ షాక్ అయ్యాడు. తన తెలివి తక్కువతనానికి సిగ్గుపడ్డాడు. రామచంద్రుడు కొనసాగించాడు, "వివేక్, వస్తువులను వాటి బయటి రూపంతో అంచనా వేయకూడదు. వాటి నిజమైన స్వభావం, విలువ లోపల ఉంటాయి. మనుషుల విషయంలో కూడా అంతే. కొందరు పైకి చాలా ఆకర్షణీయంగా, మర్యాదగా కనిపిస్తారు. కానీ వారి హృదయంలో నిజాయితీ, నీతి లోపించి ఉంటాయి. మరికొందరు సాధారణంగా కనిపించినా, వారి మనసులో స్వచ్ఛత, నిజాయితీ, జ్ఞానం నిండి ఉంటాయి."
"నువ్వు నా దగ్గరకు వచ్చినప్పటి నుండి, నా మనసులో నీపై ఒక సందేహం ఉండేది. నువ్వు నాపై చూపిన భక్తి, నా పాదాలకు నమస్కరించడం, నన్ను పొగడటం ఇదంతా కేవలం నా దగ్గర నుండి ఏదో పొందాలనే ఆశతో కూడుకున్నదని నాకు అర్థమైంది. నువ్వు నిజంగా జ్ఞానం కోసం రాలేదు, కేవలం నా వ్యాపారంపై, ధనంపై కన్నేశావు. ఒక నిజమైన శిష్యుడు జ్ఞానాన్ని కోరతాడు, ధనాన్ని కాదు. ఒక నిజమైన వ్యక్తి బయటి మెరుపును చూసి మోసపోడు, లోపలి సారాన్ని గుర్తిస్తాడు. నీకు రత్నాల విలువ తెలియదు, అలాగే మనుషుల నిజమైన విలువ కూడా తెలియదు," అని గంభీరంగా చెప్పాడు.
వివేక్ తల దించుకున్నాడు. అతని మోసం బయటపడింది. అతను తన స్వార్థాన్ని, పైపై మెరుగులను నమ్మి అసలైన జ్ఞానాన్ని, నిజాయితీని కోల్పోయాడని అర్థమైంది. రామచంద్రుడు అతన్ని మందలించి, "నువ్వు ఈరోజు నుండి నా శిష్యుడిగా ఉండటానికి అనర్హుడివి. నీకు నిజాయితీ, వినయం, జ్ఞానం పట్ల నిజమైన ఆసక్తి ఉంటేనే తిరిగి రా," అని చెప్పి పంపించేశాడు.
వివేక్ ఆ నగరాన్ని విడిచి వెళ్లిపోయాడు. రామచంద్రుడు, తన వివేకంతో, మరొక సరైన శిష్యుడిని ఎంచుకున్నాడు, అతను నిజంగా జ్ఞానాన్ని ప్రేమించేవాడు, నిజాయితీని విలువ ఇచ్చేవాడు. ధర్మపురి ప్రజలు రామచంద్రుడి వివేకాన్ని, ఆయన నిజాయితీని మరింతగా గౌరవించారు.
నీతి (Moral):
బయటి అందాలు, పైపై మెరుగులు చూసి మోసపోకూడదు. మనుషులైనా, వస్తువులైనా వాటి నిజమైన స్వభావాన్ని, అంతర్గత విలువను గుర్తించగల తెలివి, వివేకం కలిగి ఉండాలి. నిజమైన జ్ఞానం, నిజాయితీ విలువను అంచనా వేయడానికి ముఖస్తుతిని, ఆకర్షణీయమైన మాటలను నమ్మకూడదు.
